Jedną z większych atrakcji ogrodu zoologicznego w Płocku są małpy. Przy klatkach tych uroczych zwierząt zawsze gromadzą się tłumy odwiedzających ZOO, by obserwować ich zachowanie.
W płockim ogrodzie zoologicznym eksponowane są dwa gatunki gibbonów:
- gibbon czapnik (Hylobates pileatus)
- gibbon ungko (Hylobates agilis).
Wraz z siamangiem, tworzą grupę najmniejszych żyjących obecnie małp człekokształtnych. Rozdzielone na odrębne gatunki, gibbony wywodzą się od wspólnego przodka, żyjącego przed blisko 2 milionami lat. Z dziewięciu gatunków, osiem ma podobne rozmiary, natomiast dziewiąty – siamang – jest znacznie większy.
Gibbony występują w wilgotnych lasach Azji południowo-wschodniej, a zasiedlane przez nich środowiska nie pokrywają się ze sobą. Zwierzęta te posiadają wiele cech wspólnych: długie kończyny przednie, stosunkowo długie i smukłe nogi, ciało ich jest porośnięte gęstym futrem, brak im ogona, a skóra twarzy jest naga i ciemna.
Gibbony, używając swych długich, silnych kończyn, przerzucają się z gałęzi na gałąź ruchem, zwanym brachiacją. „Fruwając” wśród konarów drzew, chwytają się niejednokrotnie punktów odległych nawet 15 m, czasem tylko je lekko muskając. Pomocne w tym są bardzo długie palce, zamykające się w uchwycie wokół gałęzi. Gibbony są tak zręczne, że mogą biec wzdłuż najcieńszych gałęzi, balansując na tylnych nogach.
Najbardziej charakterystyczną cechą gibbonów jest ich „poranny śpiew”, będący jednym z ich najważniejszych zachowań społecznych. Wykonywany jest on w różnych okresach – nawet codziennie do co 5 dni i trwa od kilku minut do 2 godzin, przybierając formę duetu samca i samicy danej grupy rodzinnej. Dźwięki wydawane przez gibbony obejmują nuty i sygnały, a można je opisać jako np. gwizdy, trele, bulgotanie, wrzaski. Cel śpiewu jest wieloraki:
- informacja dla innych grup rodzinnych, że dane terytorium jest już zajęte,
- wzmacnianie więzi rodzinnej,
- zew samicy, jako odpowiedź na pieśń samca jest ostrzeżeniem dla innych samic, że dany samiec jest już zajęty.
Pieśń gibbonów słyszalna jest w dżungli z odległości 2-3 km.
Ciekawostka
Gibbony są monogamiczne i zwykle łączą się w pary na całe życie. Rozmnażają się co 2-3 lata, a samica rodzi wówczas jedno młode, po ciąży trwającej od 7 do 8 miesięcy. Matka opiekuje się nim starannie i karmi mlekiem do ukończenia pierwszego roku życia, gdy można je już odstawić od piersi. U większości gibbonów w dalszym okresie rozwoju opieka matczyna trwa nadal, jedynie wyjątkiem są siamangi, u których opiekę na dwuletnim potomstwem przejmuje samiec. W trzecim roku życia młody gibbon staje się już samodzielny, jednak nadal pozostaje w grupie rodzinnej. Rozmiary dorosłego osobnika osiąga zwykle w wieku 6 lat (wielkość od 44-70 cm, waga 6,5-13 kg), ale minie jeszcze kilka lat, zanim opuści rodziców, znajdzie partnera i założy własną grupę rodzinną.
Wszystkie gibbony są aktywne o poranku i po południu, odpoczywając podczas najbardziej upalnych godzin i w nocy. Na ogół do spania przygotowują sobie gniazdo z gałęzi i liści. Przedstawiciele większości gatunków żyją w grupach rodzinnych, składających się z samca, samicy i zwykle z czworga potomków. Każda grupa rodzinna zajmuje określony rewir, którego broni przed innymi grupami tego samego gatunku.
Pożywienie gibbonów stanowią owoce, liście i w niewielkich ilościach owady, czasami jaja i drobne kręgowce. Pokarm zbierają jedną ręką, tymczasem drugą trzymają się gałęzi. Gibbony również piją w sposób charakterystyczny, mianowicie zanurzają dłoń w wodzie, a następnie zasysają krople.
Przetrwanie wszystkich azjatyckich małp człekokształtnych jest zagrożone. Dawniej głównym zagrożeniem były polowania, aby zdobyć okazy do hodowli. Obecnie głównym zagrożeniem jest postępujące niszczenie wilgotnych lasów, przeważnie w celach rolniczych.
Obydwa gatunki prezentowane w płockim ogrodzie zoologicznym objęte są europejskim programem hodowlanym EEP (European endangered species programmes), a w Światowej Czerwonej Księdze IUCN zajmują kategorię EN (bardzo zagrożony).
Gibbon ungko w środowisku naturalnym występuje na Sumatrze, Półwyspie Malajskim oraz na południu Tajlandii. W płockim ogrodzie eksponowany jest w pomieszczeniu sąsiadującym z Pawilonem Tamaryn i Marmozet. Aktualnie mieszka tam samiec Ash, ale jeszcze w tym roku przyjedzie do niego koleżanka z Wielkiej Brytanii. Warto wspomnieć, że jest to gatunek niezwykle rzadki – płocki ogród zoologiczny jako jedyny posiada w swej kolekcji ten gatunek, bowiem jest jeszcze właścicielem 2 samców eksponowanych w parku w Człuchowie.
Gatunek gibbon czapnik, który nazwę zawdzięcza charakterystycznej fryzurce w kształcie czapki, ma taki sam status ochronny, jego przedstawiciele – samiec i samica – zamieszkują w domku na stawach. Domek ten został zbudowany na wzór buddyjskiej pagody. W ciepłych miesiącach zwierzęta mają też do dyspozycji wyspę wyposażoną w rozłożyste konary, wśród których zwierzęta mogą wykonywać ruchy brachiacji. Zwierzęta dochodzą na wyspę po dwóch linach usytuowanych nad wodą co znacznie zwiększa atrakcyjność ekspozycji.