Prawnik radzi. Badanie OZSS w sprawach o kontakty – co warto wiedzieć?

Czym jest OZSS? Jaką rolę odgrywa w ustaleniu kontaktów z dziećmi? I jak przygotować się do tego badania? M.in. na te pytania w naszym cyklu "Prawnik radzi" odpowiada adw. Maciej Szczygielski.

W sprawach rodzinnych, zwłaszcza dotyczących kontaktów z dziećmi, sądy coraz częściej korzystają z pomocy biegłych psychologów i pedagogów. Opiniodawczy Zespół Specjalistów Sądowych (OZSS) odgrywa w takich postępowaniach kluczową rolę. Wydawane przez OZSS opinie nierzadko mają decydujące znaczenie dla ustalenia, jakie rozwiązanie najlepiej zabezpiecza dobro dziecka.

Podstawa prawna działania OZSS

Zespoły te mają charakter instytucjonalny i funkcjonują przy sądach okręgowych. Składają się z psychologów, pedagogów, a czasem także lekarzy psychiatrów. Ich zadaniem jest opracowywanie opinii w sprawach rodzinnych i opiekuńczych – najczęściej w sprawach o kontakty, opiekę naprzemienną, ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej.

Czym posługuje się OZSS przy wydawaniu opinii?

Zespół OZSS wydaje opinię na podstawie:

• dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy (pozew, odpowiedź, protokoły z rozpraw, dotychczasowe opinie),
• wywiadów przeprowadzanych z rodzicami oraz dziećmi (jeśli wiek dziecka na to pozwala),
• obserwacji zachowania uczestników w trakcie badania,
• testów psychologicznych i pedagogicznych (np. testy osobowości, inteligencji, projekcyjne),
• obserwacji interakcji dziecka z każdym z rodziców (tzw. sytuacja diagnostyczna),
• ewentualnych dodatkowych źródeł, jak np. opinie szkoły, przedszkola, kuratora.

To wszystko pozwala biegłym wydać opinię w przedmiocie kompetencji wychowawczych rodziców, więzi z dzieckiem, wpływu konfliktu między rodzicami na sytuację dziecka oraz możliwości realizacji kontaktów.

Jak wygląda badanie w praktyce?

Zazwyczaj badanie odbywa się w siedzibie OZSS. Uczestnicy (oboje rodzice oraz dziecko) są zapraszani na jeden lub kilka terminów badania. 

Badanie może przebiegać w kilku etapach:

• Rozmowa indywidualna z rodzicami, dotycząca sytuacji rodzinnej, historii relacji z dzieckiem, postrzegania drugiego rodzica, oczekiwań względem kontaktów.
• Obserwacja dziecka – indywidualna rozmowa psychologa z dzieckiem oraz jego obserwacja w zabawie i w obecności każdego z rodziców.
• Testy psychologiczne – najczęściej stosowane są testy osobowości (np. MMPI-2), testy projekcyjne (np. test drzewa, rodziny), testy inteligencji, kwestionariusze relacji rodzinnych.
• Sytuacja diagnostyczna – dziecko w obecności każdego z rodziców uczestniczy w zabawie lub innej czynności, co pozwala ocenić jakość interakcji, styl komunikacji i poziom zaangażowania.

Wyniki nie są przekazywane stronom bezpośrednio po badaniu. Opinia trafia do akt sprawy i podlega ocenie sądu.

Czy i jak można przygotować się do badania?

Choć badanie ma charakter diagnostyczny i powinno ukazywać „autentyczną” relację dziecka z rodzicami, odpowiednie przygotowanie jest nie tylko możliwe, ale wręcz zalecane – oczywiście w ramach uczciwości i rzetelności.

Na czym może polegać przygotowanie?

• Rozmowa z adwokatem – omówienie celu badania, możliwych pytań i sposobu komunikacji z zespołem biegłych.
• Uporządkowanie dokumentów i faktów – warto przygotować się do logicznego przedstawienia własnej wersji wydarzeń oraz udokumentować dotychczasowy udział w opiece nad dzieckiem.
• Praca nad komunikacją – osoby w silnym konflikcie często przekazują biegłym nadmiar negatywnych emocji. Warto nauczyć się formułować swoje obawy w sposób rzeczowy i ukierunkowany na dobro dziecka.
• Wspólna zabawa z dzieckiem – jeśli badanie ma zawierać sytuację diagnostyczną, warto zadbać o świeże wspólne doświadczenia, które pozwolą dziecku czuć się bezpiecznie i swobodnie w obecności rodzica.

Nie zaleca się jednak prób „wyuczenia” dziecka określonych odpowiedzi – biegli są przygotowani do wykrywania nieszczerości i prób manipulacji.

Podsumowanie

Badanie OZSS w sprawach o kontakty to istotny element postępowania sądowego, który może mieć duży wpływ na treść orzeczenia. Choć nie jest egzaminem, warto się do niego odpowiednio przygotować – merytorycznie, emocjonalnie i organizacyjnie. Prawidłowa współpraca z zespołem biegłych oraz skoncentrowanie się na dobru dziecka zwiększają szanse na uzyskanie opinii, która odzwierciedli rzeczywiste potrzeby i relacje rodzinne.

Adw. Maciej Szczygielski – wspólnik Kancelarii Szczygielscy oraz partner Kancelarii Szczygielski Mieczykowski Dobkowska Adwokaci spółka partnerska. Absolwent prawa na Wydziale Prawa i Administracji, Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Ukończył „International Legal Skills Program”, przygotowany i organizowany w porozumieniu z Center for International Legal Studies w Salzburgu, a także studia podyplomowe z zakresu zarządzania nieruchomościami. Specjalizuje się w prawie cywilnym oraz rodzinnym. Od lat doradza i prowadzi sprawy klientów kancelarii w skomplikowanych sprawach cywilnych.

Jeśli macie pytania z zakresu prawa rodzinnego, przesyłajcie je na nasz adres: redakcja@petronews.pl. Przesłanie pytań jest jednoznaczne z wyrażeniem zgody na ich publikację. Czekamy też na Wasze doświadczenia i uwagi w związku z badaniem w OZSS.