Dzień walki z mową nienawiści. Policja przypomina o karach

W środę przypada Międzynarodowy Dzień Przeciwdziałania Mowie Nienawiści. Policjanci przypominają, za co można zostać ukaranym.

Po raz czwarty na świecie 18 czerwca obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Przeciwdziałania Mowie Nienawiści (ang. International Day for Countering Hate Speech). Jest to jedno z najważniejszych wydarzeń organizowanych przez ONZ.

– Jego ustanowienie było odpowiedzią na rosnące globalnie zjawisko mowy nienawiści, które dotyka współczesne społeczeństwo niezależnie od wieku, wykonywanego zawodu, a także statusu materialnego osób – wyjaśniają policjanci.

Mowa nienawiści (ang. hate speech), zgodnie z definicją Komitetu Rady Europy, to każda forma wypowiedzi, która rozpowszechnia, propaguje lub usprawiedliwia:

• nienawiść rasową,
• ksenofobię,
• antysemityzm
• inne formy nienawiści oparte na nietolerancji.

Zjawisko obejmuje między innymi agresywny nacjonalizm, etnocentryzm, wrogość wobec przedstawicieli mniejszości, migrantów bądź imigrantów.

– Język nienawiści to wszelkiego rodzaju negatywne emocjonalnie wypowiedzi wymierzone przeciwko grupom lub jednostkom, ze względu na faktyczną lub domniemaną przynależność do określonej grupy – zaznaczają policjanci.

Obecnie obszarem, którego mowa nienawiści dotyczy szczególnie, jest internet. Stanowi on niejednokrotnie pole do manipulacji faktami i danymi dotyczącymi osoby lub grupy osób.

– Specyfika mediów i poczucie pozornej anonimowości jego użytkowników sprawia, że zarówno pod artykułami, jak i w mediach społecznościowych oraz na różnego rodzaju forach umieszczane są hejterskie komentarze. W istocie nie przedstawiają one żadnych wartości merytorycznych, a wyrządzają krzywdę moralną i służą poniżeniu osoby lub grupy osób, pod adresem których są kierowane – podkreślają funkcjonariusze.

Umieszczane przez hejtera treści są ukierunkowane np. na pochodzenie etniczne, rasę, wykonywany zawód, wiek, niepełnosprawność, wyznanie, tożsamość płciową, orientację seksualną, ale także wygląd.

– Powodem hejtu, szczególnie wśród młodych ludzi,  bywa niejednokrotnie styl ubierania, rodzaj słuchanej muzyki, bądź też status materialny rodziny. Hejt kierowany jest także pod adresem osób z niepełnosprawnością, w tym intelektualną – odnotowują policjanci. 

Hejt to nie tylko słowa

Policjanci podkreślają, że mowa nienawiści może występować nie tylko w postaci słownej, ale także w formie grafiki, np. gifów, memów, ośmieszających czy poniżających filmików, którymi tak często bezrefleksyjnie  dzielą się głównie młodzi ludzie. Formą mowy nienawiści mogą być także elementy gier, prześmiewcze grafiki, czy napisy na murach.

Mowa nienawiści jest najczęściej kierowana do grup szczególnie wrażliwych, przyczyniając się do nasilenia ich dyskryminacji, stygmatyzacji, a także marginalizacji społecznej. 

Funkcjonariusze zwracają uwagę, że częstymi celami takich ataków są wszelkiego rodzaju mniejszości, uchodźcy, migranci oraz osoby nieheteronormatywne, transpłciowe, niebinarne, o odmiennym od większości kolorze skóry.  

– Choć w polskim systemie prawnym nie stworzono dotychczas odrębnej regulacji dotyczącej mowy nienawiści, to zjawisko to uznawane jest za niezgodne z obowiązującym prawem, w tym przepisami Kodeksu karnego oraz Kodeksu cywilnego – stwierdzają funkcjonariusze.

Kary i przeciwdziałanie hejtowi

Policja podkreśla, że przeciwdziałanie mowie nienawiści i przestępstwom z nienawiści od lat stanowi jeden z priorytetów formacji. Ważnym dokumentem systematyzującym rozwiązania w tym obszarze i nadającym kierunki działań profilaktycznych jest "Plan działań Policji na lata 2022-2025 w zakresie przeciwdziałania mowie nienawiści, przestępstwom nawoływania do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość oraz propagowaniu faszyzmu i innych ustrojów totalitarnych".

– Na jego mocy w każdej komendzie wojewódzkiej i Stołecznej Policji powołani zostali koordynatorzy ds. profilaktyki mowy nienawiści oraz przestępstw z nienawiści. Współpracują oni w tej materii z koordynatorami z komórek kryminalnych zajmującymi się zwalczaniem przestępstw z nienawiści, a także pełnomocnikami ds. ochrony praw człowieka. Wspomniany plan zawiera między innymi przykładowe formy działań profilaktycznych, a także wskazuje potencjalnych partnerów do współpracy – wyjaśnia Policja.

W polskim kodeksie karnym mowa nienawiści nie jest przestępstwem jako takim, niemniej jednak istnieją przepisy, które umożliwiają walkę z tym zjawiskiem. Głównie mowa tu o art. 256 kk oraz 257 kk.

Art. 256 – Kto publicznie propaguje nazistowski, komunistyczny, faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Art. 257 – Kto publicznie znieważa grupę ludności albo poszczególną osobę z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości lub z takich powodów narusza nietykalność cielesną innej osoby, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Warto mieć także na uwadze inne regulacje wypełniające ustawowe znamiona czynu zabronionego, a pomocne w walce z tym zjawiskiem, takie jak np.:

• Groźba karalna (art. 190 kk),
• Uporczywe nękanie i wykorzystanie wizerunku (art. 190a. kk),
• Zniesławienie (art. 212 kk),
• Znieważenie innej osoby (art. 216 kk),
• Złośliwe niepokojenie drugiego człowieka (art. 107 kw).

Ważną rolę w przeciwdziałaniu zjawisku mowy nienawiści odgrywają inicjatywy edukacyjne, w tym na szczeblu ONZ, kampanie mające na celu promowanie pozytywnych wypowiedzi.  

– Do realizacji tego zadania mogą przyczynić się zarówno przywódcy religijni, społeczni, osoby publiczne, przedstawiciele świata  kultury, sportu, a w praktyce, każdy z nas – zaznaczają funkcjonariusze z Komendy Głównej Policji. 

Organizacja Narodów Zjednoczonych konsultuje się z rządami, firmami technologicznymi i innymi podmiotami w sprawie przyjęcia Kodeksu Postępowania w zakresie rzetelności informacji publikowanych na platformach cyfrowych, który ma ograniczyć rozprzestrzenianie się dezinformacji i mowy nienawiści, przy jednoczesnej ochronie wolności słowa.

Policjanci przypominają:

• nienawiść i hejt to zjawiska współcześnie bardzo powszechne i bywają tragiczne w skutkach. Prowadzą do społecznej izolacji młodych ludzi, depresji, samookaleczeń, a także prób samobójczych;
• ich podłożem jest najczęściej brak rzetelnej wiedzy, strach przed innością – kulturową, religijną, seksualną oraz lęk i poczucie zagrożenia ze strony „innych” i „obcych”, 
• powielając nienawistne treści, udostępniając szydercze lub poniżające teksty, memy czy filmy, akceptujemy hejt, a wręcz i nakręcamy spiralę nienawiści;
• bądźmy odpowiedzialni za swoje słowa. Komentując w sieci, zastanówmy się, czy pisane przez nas słowa stanowią istotny komunikat, czy nie ranią jego adresata, a przede wszystkim, czy chcielibyśmy podobny tekst usłyszeć pod swoim adresem.

Funkcjonariusze mają zalecenia do rodziców i opiekunów:

• zwracaj uwagę, czy Twój język, jakim posługujesz się w domu, nie jest językiem nienawiści i uprzedzeń i nie wyraża niechęci i nienawiści do drugiego człowieka,
• ucz dziecko różnorodności świata i akceptacji innych ludzi,
• pamiętaj, że młody człowiek naśladuje sposób, w jaki komentujesz otaczającą nas rzeczywistość i innych ludzi, 
• nie bądź obojętny. Reaguj na mowę nienawiści i hejt w wykonaniu Twojego dziecka,
• rozmawiaj z nim i uświadamiaj, że słowa mogą ranić i zostawiać ślady na całe życie.

– Niech ten Międzynarodowy Dzień Przeciwdziałania Mowie Nienawiści skłoni nas wszystkich do głębokiej refleksji nad mocą słowa, zarówno tego wypowiadanego, jak i pisanego – podsumowuje Komenda Główna Policji.