Prawnik radzi. Zasady dokonywania darowizny

Jakie są zasady dokonywania darowizny bez podatku w 2025 roku? Kiedy podatek musimy zapłacić? Wyjaśnia to w naszym cyklu "Prawnik radzi" adw. Joanna Dobkowska.

W 2025 roku opodatkowaniu podlega nabycie, od jednego zbywcy, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:

• 36.120 zł – dla nabywców zaliczonych do pierwszej grupy podatkowej (wcześniej było to 10 434 zł),
• 27.090 zł – dla nabywców zaliczonych do drugiej grupy (wcześniej było to 7878 zł),
• 5.733 zł – dla nabywców zaliczonych do trzeciej grupy (wcześniej było to 5 308 zł).

Przypomnijmy, że limity tej wysokości obowiązują od 1 lipca 2023 r., kiedy weszły w życie największe od wielu lat podwyżki kwot wolnych w podatku od spadków i darowizn (Dz.U. 2023 poz. 1059).

Przynależność do poszczególnych grup zależy od stopnia pokrewieństwa:

• do grupy I zalicza się małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki), wstępnych (rodzice, dziadkowie), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów,
• do grupy II – zstępnych rodzeństwa (np. dzieci siostry), rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych, do grupy III – innych nabywców.

Jeśli wartość darowizny zmieści się w kwocie wolnej, nabywca nie zapłaci podatku ani nie będzie musiał zgłaszać nabycia do urzędu skarbowego.

W przypadku darowizn wielokrotnych, dla potrzeb ustalenia, czy został przekroczony limit darowizny otrzymanej przez podatnika od konkretnego (tego samego) zbywcy, zlicza się czystą wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od niego w danym roku oraz w okresie pięciu lat poprzedzających ten rok.

Gdy wartość otrzymanej darowizny lub spadku nie będzie przekraczała limitu zależnego od przynależności spadkobiercy lub obdarowanego do odpowiedniej grupy podatkowej – skorzysta on ze zwolnienia z opodatkowania również wtedy, gdy nie zgłosi nabycia do właściwego urzędu skarbowego.

Osoba, która otrzyma darowiznę w 2025 r., musi więc zliczyć wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tego samego darczyńcy w 2025 r. oraz w latach 2020 – 2024 (w okresie pięciu lat poprzedzających 2025 r.).

Nawet w przypadku, gdy darowizna nie przekroczyła limitu i nie trzeba jej zgłaszać do urzędu skarbowego, podatnicy powinni pamiętać o dokumentowaniu wartości otrzymanych w poszczególnych latach darowizn. Może się bowiem okazać, że limit zostanie przekroczony np. w 2026 r. i wówczas trzeba będzie zgłosić nabycie i zapłacić podatek od wartości przekraczającej kwotę wolną. W przypadku sumowania darowizn należy wziąć pod uwagę limit obowiązujący w dacie otrzymania ostatniej darowizny.

Osoba obdarowana nie sumuje darowizn otrzymanych od wielu osób z tej samej grupy podatkowej.

Podatek płaci się według skali określonej w art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Od 30 czerwca 2023 r. obowiązują wyższe progi skali podatkowej, co wynika z rozporządzenia ministra finansów z 28 czerwca 2023 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek (Dz.U. 2023 poz. 1226).

Zgodnie z rozporządzeniem, w przypadku nabywców z I grupy podatkowej podatek wynosi 3 proc. do progu 11.833 zł. Jeśli wartość spadku czy darowizny mieści się między 11.833 zł a 23.665 zł, podatek wynosi 355 zł oraz 5 proc. nadwyżki ponad 11.833 zł. Jeśli zaś wartość darowizny lub wartość spadku przekroczy 23.665 zł, podatek wyniesie 946,6 zł plus 7 proc. nadwyżki ponad 23.665 zł.

Dla nabywców z II grupy podatkowej podatek będzie wynosić 7 proc. do progu 11.833 zł. Jeśli kwota spadku czy darowizny wyniesie od 11.833 zł do 23.665 zł, podatek wyniesie 828,4 zł plus 9 proc. nadwyżki ponad 11.833 zł. Jeśli zaś kwota darowizny lub wartość spadku przekroczy 23.665 zł, podatek wyniesie 1893,3 zł oraz 12 proc. od nadwyżki ponad 23.665 zł.

Dla nabywców z III grupy podatkowej podatek będzie wynosić 12 proc. do progu 11.833 zł. Gdy kwota spadku czy darowizny albo ich równowartość wyniesie od 11.833 zł do 23.665 zł, podatek wyniesie 1420 zł plus 16 proc. nadwyżki ponad 11.833 zł. Jeśli zaś wartość lub spadku przekroczy 23.665 zł, podatek wyniesie 3.313,2 zł plus 20 proc. nadwyżki ponad 23.665 zł.

Nie zmieniła się zasada, zgodnie z którą osoby zaliczone do tzw. zerowej grupy podatkowej mogą w ogóle uniknąć podatku, niezależnie od kwoty darowizny. Wystarczy, że zgłoszą w ciągu w sześciu miesięcy nabycie darowizny do urzędu skarbowego. W art. 4a ustawy doprecyzowano jednak, że otrzymanie darowizny pieniężnej trzeba udokumentować dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Do tzw. zerowej grupy podatkowej, określonej w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, należą do małżonkowie, zstępni (dzieci, wnuki), wstępni (rodzice, dziadkowie), pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha. Są to osoby należące do I grupy, ale z wyjątkiem teścia, teściowej, zięcia i synowej.

Przykład: Podatnik otrzymuje od swoich dziadków kwotę 85.000 zł darowizny. Kwota darowizny przekracza więc limit 36.120 zł przewidziany dla I grupy podatkowej. Podatnik nie zapłaci podatku, jeśli w ciągu sześciu miesięcy zgłosi nabycie darowizny do urzędu skarbowego na formularzu SD-Z2. Dodatkowym warunkiem będzie w tym przypadku, aby pieniądze przekazane zostały przekazane np. w formie przelewu. Darowizna nie może być przekazana w gotówce.

Adw. Joanna Dobkowska – wspólnik Kancelarii Szczygielscy oraz partner Kancelarii Szczygielski Mieczykowski Dobkowska Adwokaci spółka partnerska. Specjalizuje się w prawie cywilnym oraz handlowym. Pomaga osobom poszkodowanym na rynku finansowym, prowadząc wiele procesów na rzecz „Frankowiczów”, posiadaczy obligacji GetBack, „polisolokat”, czy certyfikatów inwestycyjnych, a także „beneficjentów” UFK czy IKE. www.szczygielscy.org, www.smdlaw.pl.

Jeśli macie pytania z zakresu prawa, przesyłajcie je na nasz adres: redakcja@petronews.pl. Przesłanie pytań jest jednoznaczne z wyrażeniem zgody na ich publikację.