Prawnik radzi: Jakie mogą być roszczenia wobec sprawcy wypadku drogowego?

Jakich roszczeń może domagać się osoba poszkodowana w zdarzeniu drogowym? Czym różni się zadośćuczynienie od odszkodowania? I czy bliscy śmiertelnej ofiary wypadku drogowego mogą również mieć roszczenia? M.in. na te pytania odpowiada adw. Przemysław Mieczykowski.

W ubiegłym roku na polskich drogach doszło do ponad 20 tysięcy wypadków drogowych, w których zginęło 1893 osób, ponad 24 tysiące zostało rannych, a ponad 7 tysięcy osób odniosło poważne obrażenia. Statystycznie liczba wypadków drogowych z roku na rok maleje, tym nie mniej ludzie giną, a tysiące z nich doznaje urazów w wypadkach. 

W polskim porządku prawnym zderzenie dwóch pojazdów bądź pojazdu z pieszym lub przeszkodą może być uznane za przestępstwo wypadku drogowego lub kolizję drogową. Warunkiem koniecznym do przyjęcia, że doszło do przestępstwa jest ustalenie, że choćby jedna z osób (niebędąca sprawcą) doznała obrażeń ciała tego rodzaju, że skutkują one naruszeniem czynności narządu ciała lub rozstrojem zdrowia na okres powyżej 7 dni. W tym zakresie organy ścigania i sądy posiłkują się opiniami biegłych z zakresu medycyny sądowej. W przypadku, gdy uczestnicy zdarzenia (w tym sprawca) nie odniosą obrażeń lub ich obrażenia są tego rodzaju, że okres naruszenia narządu ciała lub rozstroju zdrowia nie przekracza 7 dni, to takie zdarzenie jest kwalifikowane jako kolizja drogowa. 

Przestępstwo wypadku drogowego zostało uznane przez ustawodawcę za przestępstwo nieumyślne (art. 177 § 1 Kodeksu karnego). Jest ono zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3, co jednak nie wyklucza możliwości zastosowania przez sąd także innych kar przez pryzmat przepisów szczególnych. W przypadku, gdy wskutek wypadku drogowego dojdzie do śmierci pokrzywdzonego lub doznania przez niego ciężkich obrażeń ciała, sprawca wypadku drogowego podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat (art. 177 § 2 Kodeksu karnego). Z zasady jest to przestępstwo ścigane z urzędu (chyba, że pokrzywdzonym jest osoba najbliższa dla sprawcy), co oznacza, że pokrzywdzony nie ma jednoznacznego wpływu na końcowe zakończenie sprawy aczkolwiek w ramach postępowania karnego zawsze brana jest pod uwagę ugoda pomiędzy sprawcą a pokrzywdzonym (o ile do niej dojdzie). 

Osoba pokrzywdzona (poszkodowana) może kierować roszczenia finansowe zarówno do sprawcy wypadku, jak i do zakładu ubezpieczeń, który ubezpieczał  pojazd należący do sprawcy wypadku. W polskim porządku prawnym bowiem ubezpieczenie OC nie dotyczy wyłącznie osoby ubezpieczającej, ale każdego użytkownika ubezpieczonego pojazdu. 

Osoba pokrzywdzona (poszkodowana) w procesie cywilnym lub karnym może domagać się od sprawcy wypadku drogowego (lub jego ubezpieczyciela):

1. zadośćuczynienia, 
2. odszkodowania. 

Zadośćuczynienie z zasady nie jest świadczeniem w pełni wymiernym i ma być rekompensatą pieniężną za doznaną krzywdę. Przez krzywdę ogólnie rzecz biorąc należy rozumieć cierpienia psychiczne oraz fizyczne. 

Odszkodowanie z kolei tyczy się roszczeń stricte majątkowych. Chodzi tutaj m.in. o koszty związane z naprawą pojazdu, koszty poniesione na leczenie, utracone korzyści (np. w wyniku wyłącznie wypadku pokrzywdzony nie mógł podjąć się wykonania kontraktu na określoną sumę pieniężną). 

W przypadku, gdy pokrzywdzony w wyniku wypadku drogowego zmarł, jego uprawnienia mogą wykonywać osoby najbliższe. W takiej sytuacji, osoby wykonujące prawa zmarłego pokrzywdzonego, mogą domagać się od sprawcy wypadku drogowego lub zakładu ubezpieczeń wskazanych wyżej roszczeń (zadośćuczynienie, odszkodowanie). Z tym jednak zastrzeżeniem, że zadośćuczynienie tyczyć się będzie w takiej sytuacji przede wszystkim krzywdy wskutek śmierci osoby najbliższej i nagłej utraty z tego powodu więzi. 

Roszczenia mogą być kierowane zarówno na drodze postępowania karnego, jak i postępowania cywilnego. Należy jednak pamiętać, że celem postępowania karnego jest przede wszystkim ustalenie czy doszło do przestępstwa, a jeżeli tak – doprowadzenie do tego, aby osoba winna jego popełnienia poniosła odpowiedzialność karną. Kwestie odszkodowawcze są w procesie karnym drugorzędne i każdorazowo wymagają również przeprowadzenia określonych dowodów, aby wykazać rozmiar i charakter krzywdy, a także szkodę. Świadczenia odszkodowawcze zasądzane od sprawcy w postępowaniu karnym są zazwyczaj niższe niż w postępowaniu cywilnym. Z kolei w postępowaniu cywilnym to na stronie domagającej się zapłaty ciąży ciężar udowodnienia swoich racji, w tym przede wszystkim wysokości roszczenia. Postępowanie cywilne i karne mogą się toczyć niezależnie od siebie. Należy również pamiętać, że w postępowaniu karnym nie można kierować roszczeń do zakładu ubezpieczeń. Takie roszczenia można skierować w postępowaniu likwidacyjnym przed ubezpieczycielem lub poprzez pozwanie zakładu ubezpieczeń do sądu powszechnego (sądu cywilnego). W praktyce osoby poszkodowane i pokrzywdzone decydują się na kierowanie roszczeń przede wszystkim do ubezpieczyciela aniżeli sprawcy, gdyż częstokroć zdarza się, że sprawca wypadku drogowego nie posiada odpowiednich środków finansowych na pokrycie roszczeń pokrzywdzonych (poszkodowanych). 

adw. Przemysław Mieczykowski – wspólnik Kancelarii Szczygielscy oraz partner Kancelarii Szczygielski Mieczykowski Dobkowska Adwokaci spółka partnerska. Absolwent prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Ukończył studia podyplomowe z informatyki śledczej.  Specjalizuje się w prawie karnym i karnoskarbowym.

Jeśli macie pytania z zakresu prawa, przesyłajcie je na nasz adres: [email protected]. Przesłanie pytań jest jednoznaczne z wyrażeniem zgody na ich publikację.