Nie ma chyba płocczanina, który nie interesowałby się, jak nasze miasto wyglądało kilkanaście, kilkadziesiąt czy kilkaset lat temu. Wraz z Towarzystwem Naukowym Płockim wprowadziliśmy cykl, dzięki któremu możecie zobaczyć metamorfozę Płocka…
Dzięki życzliwości Towarzystwa Naukowego Płockiego, możemy zaprezentować Wam unikalne zdjęcia naszego miasta w zestawieniu z fotografią danego miejsca czy budynku. Dzisiaj przedstawiamy kamienicę przy Narutowicza 8, w którym od 1908 roku funkcjonuje Towarzystwo Naukowe Płockie.
Budynek został zbudowany w XV wieku z inicjatywy Stefana z Miszewa, kanonika warszawskiego i płockiego, kanclerza księcia warszawskiego Bolesława IV. Początkowo służył on jako kanonia, czyli mieszkanie kanoników. Jest to jeden z dwóch płockich budynków, które w pełni reprezentuję architekturę gotycką. Drugim z nich jest oczywiście tzw. Dom pod Trąbami.
Po nieudanym ataku na odwach w 1863 roku, jeden z powstańców popełnił w budynku samobójstwo. Był to Wojciech Zegrzda, znany płocki prawnik i dowódca szturmu. Po upadku powstania budynek zarekwirowały władze rosyjskie i wystawiły na aukcji. W 1908 został zakupiony przez Towarzystwo Naukowe Płockie, którego do dziś jest siedzibą.
Towarzystwo Naukowe Płockie powstało w 1820 roku z inicjatywy rektora Szkoły Wojewódzkiej (dzisiejszej Małachowianki) – Kajetana Morykoniego. Pierwszym prezesem Towarzystwa został biskup Adam Prażmowski, a wiceprezesem Komisarz Wydziału Oświecenia Józef Brzozowski. Celem Towarzystwa było propagowanie rozwoju nauki i oświaty, gromadzenie materiałów dotyczących Ziemi Płockiej i opracowanie monografii województwa płockiego. Utworzono bibliotekę oraz muzeum historyczno-przyrodnicze, które stało się zaczątkiem dzisiejszego Muzeum Mazowieckiego w Płocku. Po upadku powstania listopadowego Towarzystwo przestało funkcjonować.
Swoją działalność wznowiło dopiero w 1907 roku dzięki inicjatywie doktora Aleksandra Macieszy, ks. Tomasza Kowalewskiego, Aleksandra Zaleskiego i Adama Grabowskiego. W roku 1908 Towarzystwo Naukowe Płockie otrzymało księgozbiór liczący 25 tysięcy tomów, które przekazał Józef, syn Gustawa Zielińskiego. Dzięki ich darowiźnie Towarzystwo założyło Bibliotekę im. Zielińskich, nazwaną na cześć darczyńców.
W 1930 roku Towarzystwo zakupiło również klasycystyczny budynek z 1830 roku, autorstwa Jakuba Kubickiego. Ze względu na oryginalną dekorację tympanonu, która przedstawia „Oko Bożej Opatrzności”, jest nazywany Domem pod Opatrznością (pl. Narutowicza 2). Od 1973 roku w kamienicy tej mieści się Biblioteka im. Zielińskich TNP, która posiada jedne z najzasobniejszych księgozbiorów na Mazowszu.
W gotyckiej kanonii pozostał natomiast Dział Zbiorów Specjalnych Towarzystwa Naukowego Płockiego, w którym przechowywane są najcenniejsze starodruki i rękopisy, a wśród nich stare dokumenty, mapy, grafiki oraz inkunabuły. Do najciekawszych dzieł należą: pierwsze wydanie „De revolutionibus orbium coelestium” Mikołaja Kopernika z 1543 r., „Boska komedia” Dante Alighieri z 1487 r., Statut Jana Karskiego z 1506 r., zbiór 80 grafik Francisca de Goyi z cyklu „Kaprysy”.