Prawnik radzi: Jak ubezwłasnowolnić chorą osobę?

Na łamach PetroNews kontynuujemy cykl porad prawnych. Adwokat Magdalena Podleśna odpowiada na pytanie, dotyczące ubezwłasnowolnienia osoby bliskiej, u której stwierdzono chorobę psychiczną.

Pani Mecenas, mój tata jest chory psychicznie. Choroba ta powoduje u niego stan, w którym tata zupełnie nie jest w stanie decydować o sobie. Boję się, że podejmie decyzje, ze szkodą dla siebie i w sumie całej rodziny. Otrzymałem sugestię, by tatę ubezwłasnowolnić. Co to jest za instytucja? Co trzeba zrobić by złożyć wniosek?

- Ubezwłasnowolnienie to częściowe lub całkowite pozbawienie osoby fizycznej zdolności do czynności prawnych, które dopuszczalne jest jedynie po przeprowadzeniu postępowania przez sąd. Zgodnie z art. 13 Kodeksu Cywilnego osoba, która ukończyła lat 13, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności alkoholizmu lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. W przypadku, gdy dana osoba zostanie ubezwłasnowolniona, to sąd ustanawia dla takiej osoby opiekę. Sąd bada też, czy dana osoba może zostać jedynie ubezwłasnowolniona częściowo i w takim przypadku, zgodnie z art. 16 Kodeksu Cywilnego, sąd ustanowi kuratelę.

Wniosek o ubezwłasnowolnienie może zgłosić:

1. małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie;
2. jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo;
3. jej przedstawiciel ustawowy.

Pana ojciec również będzie brał udział w samym postępowaniu, podobnie jak małżonka taty, jeśli oczywiście tata posiada małżonkę. Wniosek o ubezwłasnowolnienie należy złożyć do Sądu Okręgowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, a w przypadku braku miejsca zamieszkania – do sądu miejsca pobytu tej osoby. We wniosku zalecałabym wskazać o jakie ubezwłasnowolnienie Pan wnosi i jakie są motywy złożenia wniosku, albowiem we wniosku musi Pan choćby uprawdopodobnić istnienie choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub występowania innego rodzaju zaburzeń psychicznych osoby, której dotyczy żądanie ubezwłasnowolnienia. Koniecznie również proszę wykazać, że posiada Pan uprawnienie do złożenia wniosku. Niezbędne jest też złożenie świadectwa lekarskiego wydanego przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, lub opinii psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej tej osoby. Co istotne, pomimo złożenia takiej dokumentacji lekarskiej, Pana tata zostanie przebadany przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa, a także psychologa. Wynika to z procedury postępowania o ubezwłasnowolnienie.

Zwracam również uwagę, że jednym z kluczowych elementów postępowania jest wysłuchanie osoby, której postępowanie dotyczy. Chodzi bowiem o to, iż stosowanie przepisów o ubezwłasnowolnieniu wymaga jak najpełniejszego uwzględnienia woli osoby zainteresowanej, bowiem pierwszorzędne znaczenie ma w tym przypadku zapewnienie jej dobra i ochrony. Co istotne, podczas wysłuchania udział musi wziąć biegły psycholog. Nadto, w zależności od stanu zdrowia osoby, której dotyczy wniosek, wysłuchaniu powinien towarzyszyć biegły psychiatra lub neurolog. Znaczące jest też to, że sąd rozpoznający wniosek może na wniosek uczestnika postępowania lub z urzędu, przy wszczęciu lub w toku postępowania, ustanowić dla tej osoby doradcę tymczasowego. Dzieje się tak w sytuacji, gdy sąd uzna to za konieczne dla ochrony jej osoby lub mienia.

Po przeprowadzeniu postępowania w sprawie, sąd może wydać postanowienie co do istoty, którym orzeka o ubezwłasnowolnieniu osoby, której wniosek dotyczył. Sąd w takim wypadku obligatoryjnie wskazuje, czy orzeczone ubezwłasnowolnienie jest całkowite, czy też częściowe. Jednocześnie sąd wskazuje, z jakiego powodu orzeczono o ubezwłasnowolnieniu. Sąd powinien zatem zawrzeć w sentencji postanowienia informację o tym, czy przyczyną ubezwłasnowolnienia jest choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy albo innego rodzaju zaburzenia psychiczne (np. będące skutkiem pijaństwa lub narkomanii).

Kończąc zwracam uwagę, iż obecnie trwają prace nad zastąpieniem instytucji ubezwłasnowolnienia modelem wpieranego podejmowania decyzji.

Magdalena Podleśna – adwokat wpisana na listę adwokatów Izby Adwokackiej w Płocku w 2018 roku. Jej obszarem zainteresowania i praktyki zawodowej jest prawo rodzinne. Z tego też względu w 2021 roku ukończyła podyplomowe studia z zakresu Prawa Rodzinnego z elementami psychologii na Uniwersytecie Łódzkim oraz zdobyła uprawnienia do prowadzenia mediacji, w tym mediacji z zakresu prawa rodzinnego.

Jeśli macie pytania z zakresu prawa rodzinnego, przesyłajcie je na nasz adres: [email protected]. Przesłanie pytań jest jednoznaczne z wyrażeniem zgody na ich publikację.