Prawnik radzi: Utrata pojazdu za jazdę po alkoholu - zmiana przepisów weszła w życie

W 2022 roku Sejm uchwalił zmiany w prawie karnym, zaostrzające odpowiedzialność karną kierujących w stanie nietrzeźwości. Ogólnie o zmianach pisaliśmy w artykule z 25 kwietnia 2023 r. https://petronews.pl/prawnik-radzi-kierowanie-pojazdem-w-stanie-nietrzezwosci-zmiany-w-prawie. Kontrowersyjne przepisy weszły w życie 14 marca 2024 r. i wywołują niemałe zamieszanie w praktyce ich stosowania. Wprowadzona została bowiem szczególna regulacja prawna, pozwalająca na pozbawienie sprawcy przestępstwa własności pojazdu. KIEDY ZACHODZI STAN NIETRZEŹWOŚCI? Przypomnijmy, że stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5‰ albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość. Prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości jest przestępstwem. W przypadku, gdy stężenie alkoholu we krwi wynosi od 0,2‰ do 0,5‰ albo w wydychanym powietrzu zawiera się w przedziale od 0,1mg do 0,25 mg na dm3, to wówczas kierujący pojazdem mechanicznym popełnia wykroczenie drogowe. KIEDY SPRAWCA STRACI POJAZD? Przepadek dotyczy pojazdu, którym sprawca kierował i który stanowił jego własność. Obowiązkowe orzeczenie przepadku pojazdu nastąpi za:

• prowadzenie pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi co najmniej 1,5 promila we krwi albo 0,75 mg / dm3 w wydychanym powietrzu;
• spowodowanie wypadku drogowego bądź katastrofy w ruchu lądowym, mając we krwi ponad 1 promil alkoholu lub 0,5 mg/dm3 w wydychanym powietrzu;

Fakultatywne orzeczenie przepadku pojazdu nastąpi za spowodowanie wypadku drogowego przez kierowcę (niezależnie od stanu trzeźwości), który uciekł z miejsca wypadku. JAK WYGLĄDA PROCEDURA? Po zatrzymaniu nietrzeźwego kierowcy, pojazd podlega tymczasowemu zajęciu przez Policję, co w praktyce jest związane z jego przetransportowaniem na parking policyjny (art. 295 §1a k.p.k.). Prokurator, jeszcze przed ogłoszeniem zarzutów osobie podejrzanej, dokonuje zabezpieczenia majątkowego na odebranym sprawcy pojeździe (art. 291 § 2 lit. c k.p.k.). W trakcie postępowania koszty przechowania pojazdu ponosi Skarb Państwa. Sprawca może zostać obciążony tymi kosztami  w wyroku kończącym postępowanie (art. 616 § 1 i art. 618 § 1 pkt. 4 k.p.k. w zw. z art. 626 § 1 k.p.k.). Zatrzymany pojazd pozostaje we własności sprawcy do czasu uprawomocnienia się wyroku orzekającego m.in. przepadek. Przepadek orzeka sąd w wyroku kończącym postępowanie. KTO PONOSI KOSZTY OC POJAZDU ZATRZYMANEGO? Problem nie został rozwiązany przez zmieniane przepisy. Zasadą jest, że obowiązek ubezpieczenia pojazdu spoczywa na posiadaczu tego pojazdu. Posiadaczem nie będzie moim zdaniem Policja, gdyż ona jedynie tymczasowo zajmuje (przechowuje) mienie sprawcy do czasu wydania prawomocnego wyroku przez sąd. Posiadaczem nie będzie również prokuratura, która dokonuje zabezpieczenia majątkowego. Przepisy Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych nie przewidują żadnych odstępstw od obowiązku opłacania OC w sytuacji zatrzymania pojazdu, mającego być przedmiotem przepadku. Wobec braku regulacji szczególnych w tym zakresie należy uznać, że obowiązek uregulowania OC spoczywać będzie na dotychczasowym właścicielu aż do czasu uprawomocnienia się wyroku orzekającego przepadek pojazdu, wtedy bowiem dojdzie do przeniesienia prawa własności na Skarb Państwa. CO JEŻELI POJAZD NIE STANOWI WYŁĄCZNEJ WŁASNOŚCI SPRAWCY? Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa pojazd nie stanowił wyłącznej własności sprawcy albo po popełnieniu przestępstwa sprawca zbył, darował lub ukrył podlegający przepadkowi pojazd, orzeka się przepadek równowartości pojazdu. Niewątpliwie stanowi to dodatkowe obciążenie finansowe dla sprawcy przestępstwa. Za równowartość pojazdu uznaje się wartość pojazdu określoną w polisie ubezpieczeniowej na rok, w którym popełniono przestępstwo, a w razie braku polisy - średnią wartość rynkową pojazdu odpowiadającego, przy uwzględnieniu marki, modelu, roku produkcji, typu nadwozia, rodzaju napędu i silnika, pojemności lub mocy silnika oraz przybliżonego przebiegu, pojazdowi prowadzonemu przez sprawcę, ustaloną na podstawie dostępnych danych, bez powoływania w tym celu biegłego. W przypadku, gdy pojazd ma szczególne cechy i nie jest możliwe ustalenie jego własności rynkowej, sąd powinien dopuścić dowód z opinii biegłego. CO Z LEASINGIEM I NAJMEM DŁUGOTERMINOWYM? W sytuacji, gdy pojazd jest leasingowany (leasing operacyjny) lub najmowany przez sprawcę przestępstwa, wówczas przepadkowi nie będzie podlegać pojazd mechaniczny, ale jego równowartość określona na zasadach przytoczonych wyżej. A jeżeli sprawca był w pracy i kierował samochodem pracodawcy? Sprawca, który prowadził niestanowiący jego własności pojazd mechaniczny, wykonując czynności zawodowe lub służbowe polegające na prowadzeniu pojazdu na rzecz pracodawcy uniknie zarówno przepadku pojazdu, jak i przepadku równowartości tego pojazdu. W takiej sytuacji sąd, oprócz wymierzenia sprawcy kar i środków karnych określonych w przepisach, dodatkowo nałoży obowiązek zapłaty nawiązki w kwocie minimum 5000 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Brzmienie przepisów powoduje, że w niektórych przypadkach sprawca - pracownik może ponieść mniej dotkliwe konsekwencje, niż sprawca-właściciel pojazdu. A JEŻELI POJAZD ULEGŁ ZNISZCZENIU? Przepadku pojazdu mechanicznego oraz przepadku równowartości pojazdu nie orzeka się, jeżeli orzeczenie przepadku pojazdu mechanicznego jest niemożliwe lub niecelowe z uwagi na jego utratę przez sprawcę, zniszczenie lub znaczne uszkodzenie. Kontrowersyjna może być w niektórych  przypadkach ocena czy pojazd posiada znaczne uszkodzenie czy też nie. Pomocna może być tutaj instytucja biegłego, który jednocześnie może wycenić wartość rynkową pojazdu uszkodzonego. Podstawy prawne: Kodeks wykroczeń, Kodeks karny, Ustawa z 7.07.2022 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 2600 ze zm.), Ustawa z 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tj. Dz. U. 2023 poz. 2500). adw. Przemysław Mieczykowski - wspólnik Kancelarii Szczygielscy oraz partner Kancelarii Szczygielski Mieczykowski Dobkowska Adwokaci spółka partnerska. Absolwent prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Ukończył studia podyplomowe z informatyki śledczej.  Specjalizuje się w prawie karnym i karnoskarbowym. Jeśli macie pytania z zakresu prawa, przesyłajcie je na nasz adres: [email protected]. Przesłanie pytań jest jednoznaczne z wyrażeniem zgody na ich publikację.