W Polsce popełnianych jest ponad 800 tys. przestępstw rocznie, w tym część przez nastolatków. Liczba czynów karalnych popełnianych przez nieletnich systematycznie rośnie – w latach 90. co roku notowano około 70 tys. takich przypadków. Od około pięciu lat jest ich już około 100 tys rocznie. Jak wygląda sytuacja w naszym mieście?
Bycie nastolatkiem nie jest łatwe. Szkolna rzeczywistość, grupa rówieśnicza, nieciekawa sytuacja w domu bądź niewystarczająca więź z rodzicami bywają przyczyną kłopotów młodych ludzi, którzy nie potrafią do końca poradzić sobie z nawarstwiającymi się problemami. W tym wieku także często próbuje się sięgnąć po „zakazany owoc”. W efekcie „takie dobre dziecko” wykazuje agresję, chuligani, a czasem nawet dopuszcza się czynów karanych przez prawo.
Policja dowodzi, że małoletnim przestępcą może być każdy. Bez względu na płeć i pochodzenie. – Dziś rodzice są zapracowani, w tej zabieganej codzienności mają coraz mniej czasu dla swoich dzieci. Mitem jest, że młodociani przestępcy to tylko dzieci z rodzin patologicznych. Czynów karalnych, przemocy, oszustw, kradzieży dopuszczają się również ci, którzy od rodziców materialnie dostają wszystko, oprócz ich uwagi – mówią przedstawiciele płockiej policji.
Nieletnim według kodeksu karnego jest osoba, która w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończyła 17 lat. Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich rozumie to pojęcie inaczej. Odnosi je bezpośrednio do środków wychowawczych lub karnych stosowanych wobec nieletniego, który złamał prawo. Zatem nieletnim w myśl tej ustawy jest: osoba, która nie ukończyła 18 lat, a w stosunku do której stosuje się środki wychowawcze w związku z występującą demoralizacją, osoba pomiędzy 13. a 17. rokiem życia, wobec której toczy się postępowanie w sprawach o czyny karalne, ale i osoba do 21. roku życia, wobec której stosuje się orzeczone środki wychowawcze lub poprawcze.
– Nieletni, w myśl Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, nie popełniają przestępstw i wykroczeń, dopuszczają się natomiast czynów karalnych, będących przestępstwem lub wykroczeniem. Najczęściej popełnianymi czynami karalnymi będącymi przestępstwem są: rozboje, wymuszenia rozbójnicze oraz pobicia. Ostatnio zauważamy wzrost czynów karalnych związanych z przepisami Ustawy o zwalczaniu i zapobieganiu narkomanii, konkretnie chodzi tutaj o posiadanie środków odurzających. Jeżeli chodzi o czyny karalne będące wykroczeniami, najczęściej odnotowujemy: kradzieże – w tym kradzieże sklepowe na terenie galerii handlowych i hipermarketów, dalej jest niszczenie mienia, zakłócenie porządku lub spokoju publicznego, głównie na terenie większych płockich osiedli mieszkaniowych – mówi Krzysztof Piasek, oficer prasowy płockiej policji.
Jak się okazuje – to gimnazjaliści sprawiają najwięcej problemów. Przyczyniają się do tego między innymi: nowe środowisko, brak odpowiedniego dozoru wychowawczego oraz przede wszystkim brak właściwego nadzoru rodziców. Już w podstawówkach można zaobserwować zjawisko tzw. przemocy rówieśniczej. Śledczy wskazują na fakt, że dziewczęta są coraz bardziej agresywne i nie stronią od przemocy. Do czynników sprzyjających przestępczości małoletnich zaliczają m.in.: dysfunkcyjną rodzinę, środowisko rówieśnicze, uwarunkowania psychofizyczne, osobowość, zażywanie środków psychoaktywnych.
Osoby poniżej 13. roku życia dopuszczają się najczęściej czynów karalnych, będących wykroczeniami, tj. drobnych kradzieży sklepowych, uszkodzenia mienia czy też wymuszeń drobnych kwot pieniężnych w szkole. – Nie są to jednak częste przypadki – stwierdza Krzysztof Piasek.
ROK
CZYN KARALNY |
2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 |
Kradzież cudzej rzeczy | 37 | 29 | 37 | 25 | 16 |
Rozbój i wymuszenie rozbójnicze | 37 | 30 | 51 | 22 | 14 |
Kradzież z włamaniem | 33 | — | — | 27 | 3 |
Z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii | 20 | 36 | 10 | 11 | 24 |
Bójka lub pobicie | — | 31 | 22 | 12 | 4 |
Źródło: Miejska Komenda Policji w Płocku
Analizując dane, którymi dysponuje płocka policja, można zauważyć spadek ilości czynów karalnych, popełnionych przez małoletnich. W 2014 r. ilość postępowań dotyczących bójek lub pobicia spadła o ponad 30% w stosunku do 2013 r. Ilość kradzieży i rozbojów także znacząco zmalała.
Niepokój budzi natomiast wzrost ilości przypadków związanych z posiadaniem narkotyków. Okazuje się, że coraz młodsze dzieci mają do nich dostęp. I decydują się na ich zażywanie, mimo głośnych akcji społecznych i prewencyjnych. Ale im więcej ujawnionych tego typu przestępstw, tym mniej narkotyków i ich dilerów w środowisku młodych ludzi. Statystyki w naszym mieście pokazują, że szeroko zakrojone działania instytucji współpracujących ze sobą przynoszą pozytywny skutek. W 2014 r. policja odnotowała 91 czynów karalnych popełnionych przez 74 nieletnich. Dla przykładu, jeszcze w 2011 r. liczby te wynosiły odpowiednio 286 i 261.
Co dzieje się dalej z tą młodzieżą? Czy jako dorośli mają problemy z prawem?
– Sprawy dotyczące nieletnich policjanci przekazują do Wydziału Rodzinnego i Nieletnich w Sądzie Rejonowym w Płocku. Zdarza się, że nieletni, wobec których sąd zastosował środki wychowawcze, dopuszczają się ponownie czynów karalnych. W takich przypadkach, decyzją sądu, nieletni kierowani są do Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych bądź do Ośrodków Poprawczych. Czasami nawet po opuszczeniu placówek wychowawczych dalej mają problemy z prawem – informuje rzecznik płockiej policji.
Według badań aż 95 procent chłopców i 75 procent dziewcząt w wieku od 14 do 17 lat popełniło czyn zabroniony, czyli było sprawcami kradzieży, uczestnikiem bójki, próbowało narkotyków. Jak sprawić, by te liczby malały? Według specjalistów, młodzież należy przede wszystkim wychowywać, pokazywać dobre wzorce i negatywne konsekwencje niezgodnego z prawem postępowania. Dużo do zrobienia mają tu rodzice i szkoła.
W płockich szkołach policjanci prowadzą wiele spotkań w zakresie edukowania nieletnich o konsekwencjach zachowań niezgodnych z prawem. – Funkcjonariusze wskazują również na takie zachowania, gdyż dzieci i młodzież czasami dopuszczają się czynów karalnych, nie będąc świadomymi, że dane zachowanie jest niezgodne z prawem. Po każdorazowym popełnieniu przez nieletniego czynu karalnego, policjanci prowadzą z nieletnim rozmowę, podczas której informują go o konsekwencjach prawnych jego zachowania, podtrzymywany jest kontakt z rodzicem, opiekunem prawnym i pedagogiem szkolnym – wylicza Krzysztof Piasek.
Według psychologów, tego typu akcje powinny jedynie wzmacniać dobry przekaz płynący z rodzinnego domu. Wszak czym skorupka za młodu…