Prawnik radzi: Czym jest upadłość konsumencka?

Czym jest upadłość konsumencka?

Upadłość konsumencka jest to instytucja prawa upadłościowego, umożliwiająca redukcję zadłużenia dłużnika w toku postępowania upadłościowego poprzez upłynnienie jego majątku oraz zaspokojenie wierzycieli.

Kto może ogłosić upadłość konsumencką?

Upadłość konsumencka dotyczy osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej – a więc konsumentów. Podstawową przesłanką do ogłoszenia upadłości konsumenckiej jest niewypłacalność dłużnika. Niewypłacalność zachodzi, gdy dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych.

Opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przez dłużnika powinno przekraczać trzy miesiące (domniemanie prawne). Należy jednak mieć na uwadze, że opóźnienie w regulowaniu zobowiązań dłużnika, nawet jeżeli przekracza trzy miesiące, nie oznacza w żaden sposób obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Jest to bowiem jedynie uprawnienie konsumenta. Jeżeli istnieje realna szansa na poprawę sytuacji finansowej, zdaniem autorów, nie należy podejmować zbyt pochopnych decyzji, ponieważ postępowanie upadłościowe może przynieść dla takiej osoby więcej negatywnych, niż korzystnych skutków. W praktyce upadłość konsumencką powinny rozważać osoby, które nie mają długotrwałej lub trwałej możliwości regulowania swoich zobowiązań, a zadłużenie jest znaczne.

Kto może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości?

Zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz. U. 2022 poz. 1520 ze zm.) – wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć dłużnik lub każdy z jego wierzycieli. Wniosek można złożyć samodzielnie lub za pośrednictwem profesjonalnego pełnomocnika, będącego adwokatem lub radcą prawnym.

Jak złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej?

Od 1 grudnia 2021 r. postępowania upadłościowe prowadzone są w ramach systemu teleinformatycznego – Krajowego Rejestru Zadłużonych (w skrócie KRZ). Dłużnik nie ma obowiązku złożenia wniosku w formie elektronicznej za pośrednictwem KRZ, nadal dopuszczalne jest złożenie wniosku w tradycyjnej papierowej formie w biurze podawczym właściwego sądu.

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej

Według aktualnego stanu prawnego, sąd na posiedzeniu niejawnym uwzględnia wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli ten spełnia wymogi formalne i merytoryczne, wynikające z Prawa upadłościowego. Sąd upadłościowy ogłasza upadłość konsumencką dłużnika w formie postanowienia, które podlega publicznemu obwieszczeniu w KRZ. W postanowieniu sąd wymienia m.in. dane upadłego, miejsce zamieszkania, adres oraz numer PESEL, wyznacza syndyka, określa tryb prowadzenia postępowania upadłościowego, wzywa wierzycieli do zgłaszania syndykowi wierzytelności. Wskutek ogłoszenia upadłości konsumenckiej, wszystkie postępowania egzekucyjne ulegają zawieszeniu.

Kim jest syndyk?

Stosownie do przepisów prawa upadłościowego, funkcję syndyka może pełnić osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych i licencję doradcy restrukturyzacyjnego oraz ma konto doradcy restrukturyzacyjnego w systemie teleinformatycznym, obsługującym postępowanie sądowe. Funkcję syndyka może pełnić również spółka handlowa, której wspólnicy ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem albo członkowie zarządu reprezentujący spółkę posiadają licencję doradcy restrukturyzacyjnego oraz która ma konto doradcy restrukturyzacyjnego w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe.

Syndyk w toku postępowania i po jego zakończeniu zarządza majątkiem upadłego. Z chwilą ogłoszenia upadłości konsumenckiej, cały majątek staje się tzw. masą upadłościową, nad którą czuwa syndyk.

Postępowanie upadłościowe

Po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej, rozpoczyna się postępowanie upadłościowe, którego celem jest w pierwszej kolejności zaspokojenie wierzycieli z majątku osoby, której ogłoszenie upadłości dotyczy. Istotną rolę w tym postępowaniu pełni syndyk, który docelowo ma doprowadzić do sprzedaży (likwidacji) majątku upadłego.
Jeżeli środki pozyskane z likwidacji majątku upadłego nie pozwalają na spłatę wszystkich zobowiązań upadłego, sąd:
1) ustala plan spłaty wierzycieli,
2) umarza (względnie warunkowo) zobowiązania upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli,
3) odmawia ustalenia planu spłaty wierzycieli albo umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalania takiego planu.

Sąd upadłościowy odmówi ustalenia planu spłaty wierzycieli w sytuacji, gdy w toku postępowania upadłościowego zostanie ustalone, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań lub w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań. Wyjątek od powyższego, pozwalający na wydanie rozstrzygnięcia pozytywnego dla dłużnika, może być podyktowany względami słuszności lub względami humanitarnymi.

Co to jest plan spłaty wierzycieli?

Mówiąc językiem potocznym jest to harmonogram, według którego zaspokajani będą poszczególni wierzyciele dłużnika. Sąd ustala okres spłaty, a także wysokość comiesięcznych rat na podstawie wniosku i projektu syndyka.
Plan spłaty, co do zasady, nie może być dłuższy, niż 36 miesięcy. Kwotę miesięcznych rat sąd ustala, biorąc pod uwagę sytuację osobistą upadłego, w tym jego możliwości zarobkowe, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby bytowe. W niektórych przypadkach plan spłaty może być określony na okres od 3 do nawet na 7 lat. Znaczenie będzie miał tutaj m.in. sposób, w jaki upadły doprowadził do swojej niewypłacalności.

Umorzenie zobowiązań upadłego

Najbardziej pożądanym dla upadłego zakończeniem postępowania upadłościowego jest tzw. oddłużenie, czyli wydanie przez sąd upadłościowy postanowienia o umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty. Takie rozstrzygnięcie może zostać wydane przez sąd tylko w sytuacji, gdy sytuacja osobista upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli.

Należy jednak mieć na uwadze, że jeżeli niezdolność do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli wynikająca z osobistej sytuacji upadłego nie ma charakteru trwałego, to sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli pod warunkiem, że w terminie pięciu lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli upadły, ani żaden z wierzycieli nie złoży wniosku o ustalenie planu spłaty wierzycieli, na skutek którego sąd, uznając, że ustała niezdolność upadłego do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli, uchyli postanowienie o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli i ustali plan spłaty wierzycieli.

Czy warto ogłosić upadłość konsumencką?

Odpowiedź na to pytanie w zasadzie brzmi – to zależy. Warto jest ogłosić upadłość konsumencką, gdy dłużnik nie jest już w stanie zapanować nad stanem swojego zadłużenia i rokowania na przyszłość wskazują, że ten stan nie ulegnie zmianie. Należy pamiętać, że ogłoszenie upadłości wiąże się również z niedogodnościami, m.in. upadły traci możliwość swobodnego zaciągania zobowiązań, wynagrodzenie zostanie częściowo zajęte przez syndyka i przeznaczone na spłatę zobowiązań. Ponadto, sąd może ustalić plan spłaty, który w zależności od wyników postępowania upadłościowego może trwać aż do 7 lat. Co warte uwagi, z chwilą ogłoszenia upadłości konsumenckiej w stosunku do małżonków powstaje rozdzielność majątkowa. Najdalej idącą konsekwencją upadłości konsumenckiej jest sprzedaż (likwidacja) całego majątku dłużnika.

Decyzja o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej winna być zawsze poprzedzona szczegółową analizą i rozważeniem czy w danym przypadku jest to odpowiednie i adekwatne rozwiązanie. Warto wspomnieć, że istnieją również inne formy na oddłużenie, np. negocjacje z wierzycielami w celu umorzenia części zobowiązania bądź odsetek. Upadłość konsumencka jest środkiem ostatecznym, który powinien być brany pod uwagę, gdy inne sposoby wyjścia z długów zawiodły bądź w danym przypadku są niemożliwe.

adw. Przemysław Mieczykowski – wspólnik Kancelarii Szczygielscy oraz partner Kancelarii Szczygielski Mieczykowski Dobkowska Adwokaci spółka partnerska. Absolwent prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Ukończył studia podyplomowe z informatyki śledczej. Specjalizuje się w prawie karnym i karnoskarbowym.

apl. adw. Kacper Szczypawka – prawnik, aplikant adwokacki. Absolwent prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. W trakcie studiów był członkiem koła prawa podatkowego. Obronił pracę magisterską pt. „Odpowiedzialność cywilna za wypadek drogowy w Polsce. Analiza historyczna i dogmatyczna”. Obecnie odbywa aplikację adwokacką w Izbie Adwokackiej w Płocku. Przedmiotem jego zainteresowania jest prawo cywilne. W trakcie kilkuletniej pracy zawodowej sporządzał projekty skomplikowanych pism procesowych z zakresu prawa cywilnego i gospodarczego oraz opinie prawne.

Jeśli macie pytania z zakresu prawa, przesyłajcie je na nasz adres: redakcja@petronews.pl. Przesłanie pytań jest jednoznaczne z wyrażeniem zgody na ich publikację.