Wszystko zaczęło się 200 lat temu… Wystawa „200 artefaktów na dwusetlecie Towarzystwa Naukowego Płockiego”

Dwieście lat to kawał czasu, przemijają pokolenia, upadają i powstają nowe państwa i systemy. Na szczęście istnieją takie idee, które z powodzeniem są w stanie przetrwać próbę czasu. Dowodem na to jest historia Towarzystwa Naukowego Płockiego.

Dwieście lat temu, jeszcze nie wszystkim w mieście znany rektor Szkoły Wojewódzkiej w Płocku (obecnej Małachowianki) wygłosił odczyt „Pierwsze myśli względem utworzenia Towarzystwa Naukowego przy Szkole Wojewódzkiej w Płocku”. W ten sposób udało mu się zmobilizować światłych obywateli miasta, by powołać do życia stowarzyszenie, które tak pięknie zapisało się w dziejach grodu nad Wisłą.

Aż do powstania listopadowego, po którym władze carskie zawiesiły jego działalność, Towarzystwo podejmowało szereg pożytecznych projektów o charakterze naukowym i inspirowało ruch intelektualny w Płocku. Reaktywacja tej instytucji nastąpiła w 1907 roku, częściowo w celu uratowania ogromnego księgozbioru skępskiego, liczącego około 15 tysięcy woluminów, zawierającego się wiele białych kruków, który stanowił dar Gustawa i Józefa Zielińskich dla mieszkańców Płocka.

Od tej pory nasze miasto szczyci się przebogatą kolekcją cennych manuskryptów, inkunabułów i starodruków, które są obiektem pożądania wielu renomowanych bibliotek na całym świecie.

Od niedzieli, 18 października, możemy w Muzeum Mazowieckim przy Tumskiej 8 dowiedzieć się, co tak naprawdę posiadamy. Na wystawie zaprezentowano najcenniejsze obiekty piśmiennicze, kartograficzne, muzykalia, autografy i wiele, wiele innych zebrane w 10 kategoriach. Pomijając klasyfikacje, które trzeba przyznać, laikom kapitalnie ułatwiają zwiedzanie, wystarczy wymienić tylko kilka artefaktów.

Najstarszym z nich jest karta z ręcznie pisanej biblii z epoki karolińskiej, prawdopodobnie z IX wieku, Trudno sobie nawet wyobrazić, że ten pergamin przetrwał w dobrym stanie około 1100 lat! Któż też nie zechciałby, choćby ciekawskim okiem zajrzeć na karty pierwszego wydania „Boskiej komedii” Dantego z 1487 roku. Ogromna księga reprezentuje kategorię inkunabułów, czyli starodruków powstałych od momentu wynalezienia druku przez Gutenberga w 1445 roku do roku 1500.

Z poloników uwagę przyciąga Statut Jana Łaskiego z 1506 roku powstały w krakowskiej drukarni Jana Hallera. Jest to zbiór wszystkich praw obowiązujących w Królestwie Polskim, zawierający prawa miejskie, przywileje szlacheckie, konstytucje sejmowe, traktaty międzynarodowe, opracowany na zlecenie króla Aleksandra Jagiellończyka przez kanclerza wielkiego koronnego prymasa Jana Łaskiego.

Jednakże naszą ciekawość rozpali zapewne do czerwoności pierwsze wydanie dzieła Mikołaja Kopernika z 1543 roku. Kto zna łacinę, zdoła na pierwszej karcie księgi odczytać:

„Mikołaja Kopernika, toruńczyka o obrotach ciał niebieskich ksiąg sześcioro. Otrzymujesz, czytelniku pilny, w tem dopiero zrodzonem i wykończonem dziele, ruchy zarówno gwiazd stałych, jak i błędnych, zestawione według dostrzeżeń dawnych i nowych oraz nowemi i zdumiewającemi teoriami wzbogacone. Zarazem otrzymujesz tablice najdogodniejsze, z których możesz je na każdy czas dowolny najłatwiej obliczyć. Dla tego kup, czytaj i korzystaj. Nie znający geometrji niech nie wchodzi”. (fragm: „Płock. Monografia historyczna” abp. A. J. Nowowiejski)

Na wystawie podsumowującej dwusetlecie TNP nie mogło oczywiście zabraknąć wyjątkowej perły naszych zbiorów, czyli kompletnego zestawu 80 grafik „Los Caprichos” Francisco Goi, tym razem reprezentowanego przez akwatintę „Czy nikt nas nie rozłączy?”.

Konkludując, jeżeli jakiś notoryczny malkontent znowu powie, że w Płocku nic się nie dzieje, zaprawdę zgrzeszy ciężko i w piekle będzie lizał swym jęzorem rozgrzany rondel. Lepiej się zatem nie narażać siłom wyższym i odwiedzić tę bezprecedensową wystawę, która potrwa do 6 grudnia br.